De Russische economie – wat u beslist moet weten
Noot van de redactie: Te midden van alle rookgordijnen die in deze campagne naar het referendum worden opgeworpen, lijkt het ons goed om zo nu en dan iets over Rusland te plaatsen, vooral omdat dit land er voortdurend met de haren bijgesleept wordt en er allerlei onzinnigheden over worden rondgedebiteerd. Originele publicatie op awarablogs.com en Nederlandse vertaling op: Novayagazeta.nl
door Jon Hellevig, een Wittgensteineske kijk op de Russische economie.
OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE FEITEN OVER RUSLAND’S ECONOMISCHE ONTWIKKELING 2000 ‐ 2013
“Het resultaat van de filosofie is de ontdekking van instanties van aperte nonsens en de builen die het verstand heeft opgelopen door zijn hoofd te stoten tegen de grenzen van de taal.” – Wittgenstein
1. Het aandeel van de meeropbrengst van natuurlijke bronnen in het BBP (olie, gas, kolen, mineralen en bos rente) is meer dan gehalveerd tussen 2000 en 2012 van 44,5% naar 18,7%. Het werkelijke aandeel van olie en gas was 16%.
Lees meer op pagina 25 in de[Engelstalige] PDF version.
2. De Russische industriële productie is meer dan 50% gegroeid, terwijl het tegelijkertijd een totale modernisering heeft ondergaan.
Lees meer op pagina 18 in de PDF versie.
3. Voedselproductie is 100% gestegen tussen 2000 en 2013.
Lees meer op pagina 23 in de PDF versie.
4. De productie van auto’s is meer dan verdubbeld, in dezelfde periode is het productieproces totaal vernieuwd.
Lees meer op pagina 21 in de PDF versie.
5. De Russische export is met bijna 400% gegroeid, waarmee het beter presteert dan alle belangrijke westerse landen.
Lees meer op pagina 11 in de PDF versie.
6. De groei in export van niet-olie- en gasproducten is 250%.
7. De groei in de Russische export is meer dan verdubbeld in vergelijking met de westerse concurrenten. Meer op pagina 12 in de PDF versie.
8. Olie en gas genereren niet meer dan 50% van de rijksinkomsten zoals beweerd wordt, maar slechts 27,4%. De belangrijkste bron voor staatsinkomsten is in plaats daarvan de inkomstenbelasting. Meer op pagina 37 in de PDF versie.
9. Rusland’s totale belastingtarief van 29,5% is een van de laagste in de ontwikkelde landen, het niet-olie en gas belastingtarief is de helft van wat het is in westerse landen. Meer op pagina 25 in de PDF versie.
10. Rusland’s BBP is meer dan vertienvoudigd tussen 1999 en 2012. Meer op pagina 28 in de PDF versie.
11. Het aandeel van werkgelegenheid in de publieke sector is in Rusland niet hoog in vergelijking met ontwikkelde economieën. Rijksambtenaren vertegenwoordigen 17,7% van Rusland’s totale arbeidspotentieel, waarmee het zich in het midden van de rangorde van wereld economieën bevindt. Meer op pagina 36 in de PDF versie.
12. Rusland’s arbeidsproductiviteit is niet 40% van de westerse standaard zoals vaak beweerd wordt, maar 80%. Meer op blz. 42 in de PDF versie. Meer op pagina 42 in de PDF versie.
13. Verre van zich te verlaten op olie en gas is de Russische regering bezig met enorme investeringen in alle sectoren van de economie, met de grootste investeringen bestemd voor de luchtvaartindustrie, de scheepsbouw en de ontwikkeling van hoge-waarde machines en technische installaties. Meer op pagina 53 in de PDF versie
INTRODUCTIE
Waarom is de berichtgeving over de Russische economie zo vertekend en misleidend?
Deze studie beoogt de voortdurend herhaalde beweringen dat Rusland haar economie niet heeft gediversifieerd noch gemoderniseerd te weerleggen. Ons rapport toont aan dat het in het bijzonder onjuist is om te stellen dat de Russische regering niets heeft gedaan op dit vlak, dat zij vertrouwt op de meeropbrengsten van olie en gas en dat het haar aan besef ontbreekt wat gedaan moet worden. Juist integendeel, de Russische staat onder het leiderschap van Poetin heeft al haar beschikbare reserve bronnen gebruikt om dit probleem aan te pakken; de eerste resultaten zijn indrukwekkend en grote inspanningen en strategische initiatieven worden momenteel geïmplementeerd.
We suggereren niet dat de Russische economie in enig opzicht ideaal is – dat is zij duidelijk niet (maar wat dat betreft, welke economie kun je wel als ideaal karakteriseren?) Wat we duidelijk willen maken is dat de Russische economie haar eerste volwassen stadium heeft bereikt, wat een solide springplank biedt om de volgende sprong te maken naar verdergaande industrialisatie en de ontwikkeling van een sterke verwerkende industrie waarbij gebruik wordt gemaakt van hoogontwikkelde technologie. Dit is waarom wij vertrouwen hebben, dat Rusland in staat zal zijn om de “echte industriële doorbraak “echte industriële doorbraak” te maken die President Poetin onlangs aankondigde.
Poetin stelt voor om sterke nationale kampioenen voor de machine en verwerkingsindustrieën te creëren, die belangrijke exporteurs kunnen worden van industriële goederen die kunnen concurreren op de wereldmarkt. Poetin belooft dat dit ook nieuwe investeringen zal inhouden voor toegepaste wetenschappen en onderzoek & ontwikkeling op het gebied van machineproductie en instrumenten en apparatenbouw.
Wij zijn er vast van overtuigd dat iedereen baat heeft bij kennis van de werkelijke staat van de Russische economie, haar echte resultaten het afgelopen decennium en haar ware potentieel. Kennis hebben van de werkelijke stand van zaken is gelijkelijk bruikbaar voor de vrienden en vijanden van Rusland, voor de investeerders, voor de Russische bevolking – en in feite ook voor haar regering, die zich tot nu toe niet echt heeft uitgelaten over de werkelijke vooruitgang. Ik denk dat er een grote behoefte is aan accurate gegevens over Rusland, vooral onder de leiders van haar geopolitieke vijanden. Correcte gegevens zullen investeerders helpen winst te maken. En correcte gegevens zullen politieke leiders helpen om de vrede te bewaren. De wetenschap dat Rusland niet de economisch hopeloze zaak is zoals zij wordt voorgesteld zou haar vijanden ervan kunnen weerhouden om de ramkoers met Rusland die ze hebben ingezet aan te houden.
In dit rapport geven we feiten die iedere lezer die geïnteresseerd is in de waarheid zouden moeten overtuigen dat Rusland gedurende het afgelopen decennium indrukwekkende resultaten heeft neergezet v.w.b. het optrekken, herstructureren, diversifiëren en moderniseren van de economie. In licht van deze gegevens is het gemakkelijk om te geloven dat de industriële doorbraak zal plaatsvinden in de komende 10 jaar.
We worden continu verteld dat Rusland leunt op de meeropbrengsten van olie en gas
Voortdurend wordt beweerd dat tijdens het Poetin tijdperk, vanaf 2000 tot aan heden, Rusland niets heeft gedaan om haar economie, die verondersteld wordt alleen te leunen op de meeropbrengsten van olie en gas, te diversifiëren en moderniseren. Deze stelling wordt oneindig herhaald in economische analyses tot zo een omvang, dat het eerder op propaganda lijkt dan op analyse, zoals bijvoorbeeld het geval is in dit artikel in The Telegraph.
Dit soort belachelijke beweringen spelen een belangrijke rol in Westerse zakelijke of politieke commentaren over Rusland. Dergelijke journalistiek gaat door voor economische analyse, bijvoorbeeld in de publicaties van de onvermoeibare Poetin criticus Anders Aslund. Sinds kort wordt deze lijn zelfs overgenomen door leiders van rivaliserende landen. Barack Obama, de president van de VS, bijvoorbeeld, die met oog op de immense inlichtingen en analyse capaciteiten van zijn land het best geïnformeerd zou moeten zijn over belangrijke trends in de wereld, staat zichzelf toe om uit te kramen dat “Rusland niets maakt. Immigranten haasten zich niet naar Moskou op zoek naar kansen. De bevolking krimpt.” Obama heeft het fout op alle punten. We zullen hier het eerste punt onderzoeken, de kwestie van Rusland’s industriële productie en economische diversificatie. Voormalig Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton denkt ook dat zij weet dat “Rusland haar economie niet heeft gediversifieerd. Het is nog steeds grotendeels afhankelijk van natuurlijke bronnen, voornamelijk gas en olie.” Mindere goden in het Westen praten hun na. Zelfs Alexander Stubb, de premier van Finland, Rusland’s kleine buur, heeft besloten om deze aantijgingen over de veronderstelde sombere en hopeloze staat van de Russische economie te verspreiden.
We zouden ons moeten afvragen waar ze die ideeën vandaan halen.
Verloren Tijd Inhalen
Het meest frustrerende van de constante, oneerlijke kritiek op Rusland’s economie – sterker, op al haar sociale en politieke werkwijzen – is de totale ontkenning van de tijd factor. Er wordt geen enkele poging gedaan om de status van de Russische economie en haar vooruitgang te relateren aan de tijd die zij gehad heeft om te ontwikkelen. In onze mening is het correcte startpunt vanaf waar we zouden moeten gaan tellen de beginjaren vanaf 2000 en misschien zelfs zo laat als 2004. Hiermee bedoelen we het tijdstip waarop Rusland voor het eerst het minimum aan politieke en sociale stabiliteit had bereikt die de opeenvolgende regeringen onder Poetin’s leiderschap in staat stelde om te beginnen nadenken over zulke mondaine zaken als economische strategie en industrialisatie. Voor die tijd, vanaf het moment dat Poetin het presidentschap overnam in 2000, was het bovenal een kwestie van elementaire overleving geweest en van het vestigen van basis structuren en bereik van de regering door het hele land.
De eerste paar jaar van Poetin’s presidentschap kunnen gekarakteriseerd worden als het verzorgen van Rusland in de Eerste Hulp, een Rusland dat nog duizelde van de “knock-out” effecten van de vernietiging van de Sovjet economie, die sterk was achteruitgegaan in de late jaren 80 en de daaropvolgende anarchie en roofkapitalisme van de jaren 90. Zodra de eerste mogelijkheden zich voordeden om te werken aan positieve ontwikkelingen, greep Poetin die aan. En daarna heeft Poetin fenomenale resultaten geboekt bij de ontwikkeling van de economie en de maatschappij in zijn geheel. De tijd factor negerend en met de chaos van de jaren 90 als vertrekpunt lijken deze zelfbenoemde Rusland experts Rusland te willen vergelijken met de belangrijkste Westerse landen, die gedurende de afgelopen honderden jaren hun markteconomie hebben ontwikkeld. Maar zelfs dat is nog niet genoeg; ze negeren niet alleen de tijd factor, ze vertekenen ook de vergelijkingscijfers voor Rusland. We zullen laten zien hoe.
OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN
“Wat we vernietigen is niets meer dan een kaartenhuis en we ruimen de grond van taal op waarop het stond.” Wittgenstein
1. Je kunt niet het verhaal over Rusland’s economie – zoals de misleide analisten doen – slim beperken tot de vraag over het aandeel van olie en gas in de export zonder te kijken naar alle andere aspecten. Tenslotte onttrekt de olie & gas industrie op geen enkele manier bronnen aan de rest van de economie. In tegendeel, het gebruikt slechts 3% van de arbeidsmarkt en subsidieert de rest van de economie via de inkomsten van de export en hoge belastingen. In tegenstelling tot wat ons verteld wordt, is er absoluut geen enkel risico van de “Nederlandse ziekte” hier.
Omdat bedrijven als economische agenten er niet naar streven om de grillen van economische analisten te bevredigen maar om winst te maken, hebben bedrijven op de Russische markt gedurende de re-industrialisatie van het land eerst geleverd aan de thuismarkt. Maar heel weinig bedrijven zouden het zich kunnen veroorloven om zo een zot als CEO aan te stellen die zou weigeren om op de thuismarkt te verkopen en in plaats daarvan zou gaan exporteren alleen om de roep om “Rusland’s economie te diversifiëren” te bevredigen, zoals geëist door de Westerse en quasiliberale analisten. Nee, bedrijven werken niet voor deze analisten, zij werken om winst te maken voor hun aandeelhouders, en verkopen daar waar ze de beste winst kunnen maken.
Export van geraffineerde olie producten steeg met 900% van $10,9 miljard naar $109 miljard. Het aandeel van waardetoegevoegde olieproducten is gestegen relatief t.o.v. ruwe olie binnen de totale olie export, van 30,6% naar 38,6%.
Met “Rusland” kunnen ze enkel de regering bedoelen. En hier zou de vraag dus zijn, of de regering (lees: Poetin) voldoende heeft gedaan om de condities te creëren voor economische ontwikkeling, diversificatie en modernisatie. Ons rapport levert hierop het doorslaggevende antwoord dat hij dat zeer beslist gedaan heeft. Het zou niet redelijk zijn om nog indrukwekkender resultaten te verwachten voor de eerste 14 jaar van deze inspanningen.
Naast het creëren van de juiste condities voor bedrijven om te floreren, kan de staat ook een meer actieve rol in de economie op zich nemen. Heeft de Russische regering onder Poetin dit niet gedaan? Jawel, dat hebben ze gedaan. Het is gedaan met gerichte, succesvol geïmplementeerde strategische programma’s voor de ontwikkeling van de diverse sectoren van de economie en industrie.
Tenslotte is er de vraag van directe staatseigendom in bedrijven en investeringen in de industrie. Heeft de regering van Poetin genoeg gedaan in dit opzicht? Nee! — Maar wacht even, is dat niet precies wat de critici willen? “Geen investering door de regering in de industrie” is hun strijdkreet. Deze critici willen van twee walletjes eten. Er is geen diversificatie van de economie geweest, schreeuwen ze ten onrechte. Maar tegelijkertijd verachten ze alle initiatieven van Poetin om te investeren in de industrie. Goed, gelukkig vindt hun dwaze kritiek steeds minder weerklank terwijl Rusland een solide platform voor de toekomst vestigt – en op weg gaat naar het volgende stadium van de ontwikkeling van de economie met Poetin’s programma om een industriële doorbraak te effectueren. Meer details op pagina 49 in de PDF versie.
Terwijl Rusland’s totale belastingtarief 29,5% was, kenden de landen met ontwikkeld Eurosocialisme zoals Finland, Zweden en Frankrijk een totale belastingdruk van 45%. Dit betekent dat de Russische regering significant minder belastingen int van haar bevolking en bedrijven dan de Westerse economieën.
De omvang van de publieke sector kan ook gemeten worden in termen van de regeringsuitgaven als percentage van het BBP. Ook met dit cijfer scoort Rusland significant lager dan de meeste Westerse landen, zijnde 2/5 keer lager dan de Noord Europese landen.
Het aandeel van de publieke sector in werkgelegenheid in Rusland is niet hoog in vergelijking met ontwikkelde economieën. Rijksambtenaren vertegenwoordigen 17,7% van de totale arbeidsmarkt, waarmee Rusland zich in de middenmoot van de wereld economieën bevindt. Meer informatie op pagina 28 in de PDF versie.
Maar niettegenstaande het feit, dat het aandeel van olie & gas inkomsten niet zo groot is als algemeen wordt beweerd, wordt de olie & gas industrie zwaar belast. En dit is niet schadelijk voor de economie, zoals critici ons willen doen geloven. Wel integendeel, de behoorlijk zware belasting voor de olie & gas industrie subsidieert feitelijk de rest van de economie, die een van de laagste belastingtarieven van alle ontwikkelde landen kent. Rusland’s totale belastingtarief netto van olie & gas belastingen is slechts 24,1% (2012).
Volgend op de belastinghervormingen en andere grote hervormingen van de Russische maatschappij die Poetin heeft doorgevoerd, zoals het versterken van het judiciële systeem, de rechtsstaat en de rijksadministratie, is het Russische bruto binnenlands product (BBP) in dollars vertienvoudigd sinds Vladimir Poetin voor het eerst president werd in 2000. Aan het einde van 1999 was de Russische nominale BBP in US dollars 196 miljard. Aan het einde van 2012 was de nominale BBP gegroeid tot $2.015 miljard. Dit vertegenwoordigt een groei van meer dan 1000% in 12 jaar. Meer details zijn te vinden op pagina 36 in de PDF versie.
14. Critici ontkennen doorgaans Poetin’s bijdrage aan de opmerkelijke groei van de Russische economie sinds hij de verantwoordelijkheid daarvoor overnam. Die groei wordt veronderstelt slechts mogelijk te zijn geweest dankzij de meevallende inkomsten als gevolg van de scherpe stijging van de prijzen voor ruwe olie op de wereldmarkt, wat toevallig samenvalt met zijn ambtstermijn. Maar diezelfde critici nemen Poetin ook kwalijk dat hij de oligarch Mikhail Khodorkovsky heeft gevangen gezet. Maar het was juist precies het feit dat Poetin de roof oligarchen – en met name Khodorkovsky – aan banden legde, wat alle verschil maakte. Pas daarna was Poetin in staat om wetgeving aan te laten nemen dat ervoor zorgde dat Rusland’s enorme olie rijkdom werd belast ten gunste van de nationale economie en de Russische bevolking. Meer informatie op pagina 49 in de PDF versie.
“Het is geen kwestie van nieuwe feiten ontdekken, maar van een manier vinden om te zeggen wat we altijd al geweten hebben.” Wittgenstein’s methode
COMMENTAAR
Werkelijk, we zijn oprecht verbijsterd over de onprofessionaliteit van de economische analisten en politieke experts die zich uitspreken over de Russische economie. Hoe is het mogelijk dat zij voortdurend de essentiële punten missen? Niet alleen falen ze in de analyse van de fundamentele trends in de economie, maar vaak hebben ze zelfs de feiten helemaal verkeerd. In onze grote perplexiteit daarover hebben wij geprobeerd ons te laten leiden door de oude uitspraak: Schrijf nooit toe aan kwaadaardigheid wat adequaat door incompetentie kan worden verklaard. – Maar sluit kwaadaardigheid niet uit, want dan is de analyse intellectueel zwak.
De economische en politieke waarnemers die minachtend spreken over de Russische economie beweren vaak, dat Rusland (lees: Poetin) uitsluitend “leunt” op olie & gas opbrengsten. Zoals een analist schrijft: “Terwijl een groot deel van de rest van de wereld vecht om met de fragmentatie van productie waarden ketens om te gaan en te streven naar een hogere plek op de waardetoegevoegde ladder, blijft Rusland leunen op een grotendeels op grondstoffen gebaseerd groei model.” De essentie van dat argument is, dat President Poetin een roekeloze leider is die niet begrijpt of geeft om de economische realiteit en toekomst vooruitzichten, overheerst als hij is door de kortzichtige illusie dat olie & gas opbrengsten Rusland zullen blijven dragen tot in de eeuwigheid. Ze schetsen Poetin als een soort vrolijke flierefluiter die alle olie & gas opbrengsten spendeert zonder te geven om de ontwikkeling van de algehele economie. Niet verrassend toont onze analyse aan dat dit ook absolute flauwekul is. Volstrekt in tegenspraak met de idee dat Rusland zwelgt in een olie & gas fuifje, heeft zij in werkelijkheid de olie & gas opbrengsten gebruikt om de ontwikkeling van alle andere sectoren van de economie te subsidiëren.
Nog een voorbeeld van het “Rusland leunt op olie & gas” verhaal komt van Dmitry Trenin van het Carnegie Moskou Centrum. Trenin schrijft dat Rusland “echte economische kracht ontbeert” (we vragen ons af wat zijn definitie is, gezien de gegevens die gepresenteerd worden in dit rapport) and stelt retorisch: “tenzij zij deze enorme tekortkoming aanpakt,” is Rusland gedoemd. De implicatie is dat Poetin zich niet heeft gerealiseerd dat de economie versterkt moet worden; niets is daar zogenaamd aan gedaan en niets is bereikt. Trenin zegt dat “Rusland zou moeten werken …” – maar hij heeft alle gedane inspanningen niet opgemerkt, hoewel het zijn werk is om deze zaken te observeren – ” … aan vooruitgang in kwalitatieve voorwaarden: arbeidsproductiviteit, wetenschap en technologische macht, en de algemene kwaliteit van leven van haar bevolking.” En bij de afwezigheid daarvan dat Rusland “nog verder zal wegzakken.” We kunnen goed begrijpen dat Trenin de punten over wetenschap en technologie mist wanneer zijn aanpak zo oppervlakkig is (hij leunt waarschijnlijk op The Economist en dat soort bronnen), maar dat Dmitry Trenin verzuimt om als een Rus die in Rusland woont de verbeteringen in “de algemene kwaliteit van leven” van de Russische bevolking op te merken,moeten we helaas toeschrijven aan de kwaadaardigheidfactor.
We bedoelen dat zij het zijn die beweren dat de staat niet moet deelnemen aan de economie of zich ermee moet bemoeien. Met dit als uitgangspunt, hoe denken zij dan dat de staat verzuimd heeft in de diversificatie? Wat zou de staat gedaan moeten hebben? Meer in bedrijven investeren? Maar is dat niet precies waar zij tegen zijn? Het wordt duidelijk in dit rapport dat de staat veel gedaan heeft voor diversificatie middels alle aspecten: een gunstig belastingsklimaat creëren, het zakelijk klimaat verbeteren, bedrijven en volledige sectoren van de economie steunen om te diversifiëren, en modernisering van de economie. En vrij onlangs heeft Poetin aangekondigd dat hij de wensen van de critici uit zal laten komen met nieuwe staatsinvesteringen in de industrie om nieuwe sterke nationale kampioenen te creëren. Maar zal dit de critici tevreden stellen, wanneer hun dromen bewaarheid worden? Nee, dat zal het niet, want niets zal dat kunnen doen. Ze zijn in werkelijkheid maar matig bezorgd over de economie. Hun motto is: “Het is niet de economie, sukkel! Onze business is Poetin-beuken.”
Tweet