WAAR/ONWAAR? ”Telegraph-journalist zuigt CIA-bron over Putin uit duim’

door Arno Wellens
Toegeven, een Raad voor de Journalistiek benaderen is eigenlijk een beetje een zwaktebod. Maar het is dan ook een gevalletje ‘bij gebrek aan beter’. Het Britse The Telegraph komt met het opzienbarende nieuws dat de inlichtingendiensten ‘bewijs’ hebben gevonden voor invloed van de Russische President Vladimir Putin in Nederland. De ‘ingezette’ argumenten tegen een associatieverdrag zijn ‘elders waargenomen’. Wow! Scary! De geschiedenis van de hijgerige Britse media kennende is het misschien beter om het nieuws niet voor zoete koek te slikken. Het verhaal verifiëren blijkt schier onmogelijk. Een klacht bij de krant leverde niets op en omdat we zo netjes zijn dat we nare collega’s enkel kunnen bestoken door pizza’s te bestellen, rest ons niets anders dan een gang naar het Britse klachteninstituut voor de media.

Goed, waar gaat dit over? Dit schrikbarende bericht. Putin is ‘een mix van conventionele en -guerillatactieken’ tegen ‘de Europese eenheid’ aan het inzetten. Een voorbeeld van het laatste is, volgens de CIA, het referendum over het associatieverdag met Oekraïne. Laten we het allemaal nog eens goed nalezen. Zelfs RTL Nieuws durft het als nieuwsfeit te presenteren, hoewel het ‘nieuws’ wel tussen aanhalingstekens staat.

De bron voor dit verhaal is een artikel uit The Telegraph, van ene Peter Foster.

Het opmerkelijke is dat iedereen het verhaal overneemt, hoewel het in de ‘to be+infinitive’-modus is geschreven. Dat betekent dat er iets gaat gebeuren en het onderzoek dus per definitie geen voltooid verleden tijd is. Een grammaticale discussie maar cruciaal als we dit verhaal willen factchecken. Letterlijk staat er:

‘American intelligence agencies are to conduct a major investigation into how the Kremlin is infiltrating political parties in Europe, it can be revealed. James Clapper, the US Director of National Intelligence, has been instructed by the US Congress to conduct a major review into Russian clandestine funding of European parties over the last decade.’

Letterlijk staat hier dat James Clapper iets moet doen maar dat hij nog niet eens is begonnen: ‘are to conduct’. En dat dat zo is, dat ‘kan onthuld worden’. Er is dus nog geen onderzoek afgerond en elke conclusie is daarom voorbarig. Bovendien weten we niet of het onderzoek ook echt komt, maar het mag toch ‘wel onthuld worden’. Iemand die het zo verwoordt is niet zeker van zijn zaak. We lezen verder. Houdt u daarbij in het achterhoofd dat de heftige claims door geen enkel ander medium in de wereld worden onderschreven.

‘The review reflects mounting concerns in Washington over Moscow’s determination to exploit European disunity in order to undermine Nato, block US missile defence programmes and revoke the punitive economic sanctions regime imposed after the annexation of Crimea. The US move came as senior British government officials told The Telegraph of growing fears that “a new cold war” was now unfolding in Europe, with Russian meddling taking on a breadth, range and depth far greater than previously thought. “It really is a new Cold War out there,” the source said, “Right across the EU we are seeing alarming evidence of Russian efforts to unpick the fabric of European unity on a whole range of vital strategic issues.”

Nu weten we hoe Foster aan dit verhaal komt: ‘dé bron’ heeft het gezegd. Maar niemand weet wie dé bron is. Het gebruik van een zelfstandig naamwoord (‘de expert is van mening dat…’ of ‘de genoemde ooggetuige zag dat…’) volgt meestal op een introductie in een eerdere alinea. Dat is hier niet gebeurd, dus we nemen het schokkende bericht van de bron al tot ons zonder dat ooit duidelijk wordt wie de bron is. Is het iemand die bij de CIA of MI6 werkt? Of heeft de bron het van iemand aldaar gehoord, dus is de bron van de journalist een indirecte bron? Bestaat hier het risico op een ‘Chinese whisper‘? Niemand die het weet.

‘A dossier of “Russian influence activity” seen by The Sunday Telegraph identified Russian influence operations running in France, the Netherlands, Hungary as well as Austria and the Czech Republic, which has been identified by Russian agents as an entry-point into the Schengen free movement zone.’

Misschien is dit dan dé bron? Het vervelende is dat Foster niet duidelijk is over wie zijn contactpersoon is. Vervelend maar begrijpelijk, journalistiek gezien. Alleen kunnen we nu niet beoordelen hoe betrouwbaar die bron is. ‘Een dossier’ kan dus een map met krantenknipsels zijn die de moeder van Foster gedurende de jaren ’70 heeft opgebouwd en van dit label heeft gezien. Het kan ook zo zijn dat dit dossier bij de genoemde James Clapper op zijn bureau ligt en we ons dus wel degelijk zorgen moeten maken. Het is zelfs onduidelijk of ‘dé bron’ wel naar ‘een dossier’ verwijst of dat dit allemaal losstaat. Niemand die het weet.

‘Russian influence has also been detected in a referendum in the Netherlands next April over whether to block the EU’s closer relations with Ukraine. Sources said arguments deployed in support of the referendum “closely resembled” known Russian propaganda.’

Daar is hij dan. Er staan vier weasel-words in die de kracht van het statement leegzuigen, waardoor er niets staat. Maar daarmee kunnen de woorden ‘referendum’ en ‘Russische propaganda’ wel in een zin gezet worden. Die woorden zijn ‘been detected’ (door wie?), ‘sources said’ (nu zijn het er meerdere?), ‘arguments deployed’ (door wie?) en tot slot ‘known Russian propaganda’ (welke is dat dan?).

Al met al kunnen we ons afvragen of die bron wel bestaat. De bron wordt wel aangehaald maar niet voorgesteld en even later zijn het meerdere bronnen. Daarom hebben we de krant om een gesprek gevraagd met de desbetreffende journalist. Als dit onderzoek eerlijk en betrouwbaar is, dan moeten we het kunnen herhalen. Elk onderzoek dat we niet kunnen reproduceren is niet meer dan een mening. Ergo, Foster moet een Nederlandse journalist (mag hij zelf uitzoeken) kunnen aanwijzen die na een gesprek met ‘dé bron’ en na het inlezen van ‘het dossier’ tot dezelfde conclusie komt. We gaan graag zelf maar als Foster liever iemand van bijvoorbeeld RTL of NOS wil spreken, bijvoorbeeld, dan is het ook prima. Dit was de reactie:

Eeehh nee beste Katie, het gaat niet om het ‘uiten van gevoelens’. Het gaat erom dat er een zeer heftige claim, eigenlijk een beschuldiging, wordt neergelegd terwijl niemand enig bewijs kan overleggen. En juist de Britten zouden beter moeten weten.

Ooit kwam The Sun met dit compleet gefingeerde artikel.

Dat werd zonder meer overgenomen door andere media, die foto’s plaatsen van verzonnen wapens.

Als hij ze heeft dan moeten we hem ook maar pakken!

Dat had een overbodige oorlog tot gevolg die het complete Midden-Oosten destabiliseerde, met een vluchtelingencrisis en de verdronken Aylan tot gevolg. De oplossing? In naam van een dood kind met nog meer bommen gooien!

Bombarderen ‘in naam van Aylan’. Lastig alleen dat het doelwit niet duidelijk wordt gemaakt maar de bommen moeten kennelijk wel in Syrië vallen met mogelijk nog meer burgerslachtoffers.

Wie de noodzaak van geweld als blinde vergelding niet inziet is ‘een lafaard’. Zo rollen de Britse media, dus laten we niet meteen in een defensieve reactie schieten en onze woede op niets op Rusland botvieren.

The Telegraph wil op geen enkele manier meer met ons communiceren, hoewel een verzoek tot het aantonen van de reproduceerbaarheid van een onderzoek met een heftige conclusie toch niet heel vreemd is. Daarom meldden we ons maar bij de Britse ‘Independent Press Standards Organisation’. Wordt vervolgd.

Dit artikel verscheen eerder op 925.nl